‘हातखुट्टा डोरीले बाँधेर घाँटी काटिएको अवस्थामा ज्वाइँले देखेका थिए अभिनेत्री उर्मिलाको शव’

एजेन्सी : हिन्दी सिनेमाकी पर्दामा अनेकपटक ममतामयी आमाको भूमिका निभाएकी, जसले दिलीप कुमारदेखि अमिताभ बच्चनजस्ता दिग्गज कलाकारसँग काम गरिन्, ती प्रसिद्ध अभिनेत्री उर्मिला भट्टको जीवनको अन्त्य पर्दामा देखिएजस्तो सुखद थिएन।

सन् १९९७ को फेब्रुअरी २२ तारिखमा मुम्बईको जुहूस्थित आफ्नै आलिशान बंगलामा उनको शव भेटियो। यो घटनाले बलिउडलाई स्तब्ध बनायो र उनको हत्याको रहस्य आजसम्म पनि सुल्झिएको छैन।

मञ्चदेखि पर्दासम्मको शानदार यात्रा
१ नोभेम्बर १९३३ मा दास देश देहरादुनमा जन्मेकी उर्मिलालाई बाल्यकालदेखि नै अभिनयमा गहिरो रुचि थियो। यही रुचिका कारण उनी नाटक मञ्चमा सक्रिय भइन्। पछि, उनी राजकोटको संगीत कला एकेडेमीमा नर्तक र गायिकाका रूपमा पनि सामेल भइन्।

उनको अभिनय जीवनको महत्वपूर्ण मोड गुजराती नाटक ‘जेसल तोरल’ बन्यो। यो नाटक अत्यधिक सफल भयो र गुजरातभर एक हजारभन्दा बढी पटक प्रदर्शन भयो। यस नाटकको सफलताले उर्मिलालाई सम्पूर्ण गुजरातमा एक चम्किलो अभिनेत्रीका रूपमा स्थापित गर्यो।

यही नाटकका कारण गुजराती फिल्म निर्माताहरूको नजर उनीमाथि पर्यो र उनी गुजराती सिनेमामा प्रवेश गरिन्। उर्मिलाले आफ्नो करियरमा लगभग ७५ गुजराती र २० राजस्थानी फिल्ममा काम गरिन्। उनी गुजराती सिनेमाकी एक लोकप्रिय चरित्र कलाकार बनिन्।

गुजराती सिनेमामा काम गर्दा उनको भेट निर्देशक तथा रंगमञ्च कलाकार मार्कण्ड भट्टसँग भयो। उनीहरूबीच प्रेम बस्यो र विवाह गरे। उनीहरूका एक छोरा र छोरी रचना जन्मिए।

बलिउडमा ‘आमा’को पहिचान
उर्मिला भट्टको हिन्दी सिनेमा प्रवेश रोचक थियो। एक अन्तर्वार्तामा उनले बताएअनुसार एक दिन उनी कुनै कामले कलेज गएकी थिइन्। त्यहाँ प्रसिद्ध निर्देशक बी.आर. चोपडाले उनलाई देखे र आफ्नो फिल्ममा सानो भूमिकाका लागि प्रस्ताव गरे। यसरी उनले सन् १९६७ मा रिलिज भएको फिल्म 'हमराज' बाट हिन्दी फिल्ममा पाइला चालिन्।

'हमराज' मा सानो भूमिका भए पनि उनको अभिनयले ध्यान तान्यो र उनलाई धेरै हिन्दी फिल्मको प्रस्ताव आउन थाल्यो। उनको दोस्रो हिन्दी फिल्म सन् १९६८ को 'संघर्ष' थियो, जसमा उनले दिलीप कुमारकी बहिनीको भूमिका पाइन्। दिलीप कुमारसँग अभिनय गर्नुपर्दा सुरुमा उनी नर्भस भए पनि दिलीप कुमारले उनलाई हौसला दिएका थिए।

उर्मिला भट्ट बिस्तारै हिन्दी सिनेमामा चरित्र भूमिकाका लागि लोकप्रिय भइन्। विशेषगरी, ६० को दशकको अन्त्यसम्ममा उनी 'ममतामयी आमा' को भूमिकाका लागि दर्शकमाझ प्रिय बनिन्।

उनले 'दो अन्जाने', 'तीसरी मंजिल' मा अमिताभ बच्चनकी आमा, 'अन्खियों के झरोके से' मा रञ्जिता कौरकी आमा, 'बदलते रिश्ते' मा जितेन्द्रकी आमाको भूमिका निभाइन्। यीबाहेक 'राम तेरी गंगा मैली', 'हिरो', 'घर हो तो ऐसा', 'इज्जत की रोटी' जस्ता धेरै उत्कृष्ट फिल्ममा उनले काम गरिन्। आफ्नो ४० वर्षे अभिनय करियरमा उनले लगभग १४० हिन्दी चलचित्रमा अभिनय गरिन्।

टेलिभिजनमा सफलता र 'सुनैना' को भूमिका
फिल्मका साथसाथै उर्मिला भट्टले टेलिभिजनमा पनि राम्रो नाम कमाइन्। रामानन्द सागरको ऐतिहासिक पौराणिक धारावाहिक 'रामायण' मा उनले सीताकी आमा रानी सुनैनाको भूमिका निभाएकी थिइन्। रामानन्द सागरले 'रामायण' बनाउँदै गर्दा एक दिन बी.आर. चोपडासँगै उर्मिला पनि उनलाई भेट्न सेटमा पुगिन्।

रामानन्द सागरले उर्मिलालाई देख्ने बित्तिकै भने, ‘मैले रानी सुनैनालाई भेट्टाएँ।’ उनले तत्कालै उर्मिलालाई यो भूमिकाका लागि प्रस्ताव गरे र उर्मिलाले सहमति जनाइन्। 'रामायण' विश्वकै सर्वाधिक हेरिएको र लामो समयसम्म चलेको टेलिभिजन कार्यक्रममध्ये पर्छ, जसले उर्मिलालाई घर-घरमा चिनायो।

'रामायण' बाहेक उनले राजश्री प्रोडक्सनको 'पेइङ गेस्ट', श्याम बेनेगलको 'भारत एक खोज', जी टिभीको 'जी हरर शो' जस्ता कार्यक्रममा पनि काम गरिन्। चर्चित एनिमेटेड कार्यक्रम 'द जंगल बुक' मा मोगलीकी ब्वाँसो आमा चमेलीलाई आवाज दिएर पनि उनले बच्चाहरूको मन जितिन्।

पर्दापछिको जीवन र त्रासदी
सन् १९९५ सम्म उर्मिला भट्ट फिल्ममा सक्रिय रहिन्। समय परिवर्तनसँगै फिल्ममा काम पाउन कम हुँदै गएपछि उनी पारिवारिक जीवनमा केन्द्रित भइन्। उनकी छोरी रचनाको विवाह मुम्बईमा नै विक्रम पारेखसँग भयो। छोराहरूले पनि विवाह गरे।

फिल्मबाट टाढिएपछि उर्मिलाले आफ्नो अधिकांश समय आफ्ना नातिनातिना र नातिनीहरूसँग बिताउन थालिन्। उनी आफूलाई हजुरआमा बन्ने सौभाग्य पाएकोमा धेरै भाग्यमानी ठान्थिन्।

२२ फेब्रुअरी १९९७ भन्दा केही दिनअघि उर्मिलाका छोरा, बुहारी र नातिनातिनाहरू बिदा मनाउन शहर बाहिर गएका थिए। ६३ वर्षीया उर्मिला आफ्ना ६७ वर्षीय श्रीमान् मार्कण्ड भट्टसँग जुहूको बंगलामा थिइन्।

तर, फेब्रुअरी २१ मा मार्कण्ड भट्ट पनि केही महत्त्वपूर्ण कामका लागि बडोदा जानुपर्यो। उर्मिला बंगलामा एक्लै भइन्। यही एक्लोपन उनको जीवनको अन्त्यको सुरुवात बन्यो।

खाली घर, बन्द ढोका र भयानक दृश्य
२२ फेब्रुअरीको बिहान जब नियमित कामदार घरमा आइन्, उनले ढोका ढकढक्याइन् तर कसैले खोलेन। केही बेर पर्खेर उनी अन्य घरतिर गइन्। दिउँसोसम्म पनि ढोका बन्द नै थियो।

साँझपख, जब छोरी रचनाले आमा घरमा एक्लै भएको थाहा पाइन्, उनले श्रीमान् विक्रमलाई खबर बुझ्न पठाइन्। साँझ लगभग ७:३० बजे विक्रम बंगलामा पुगेर ढोका ढकढक्याए।

धेरै बेर कराए पनि भित्रबाट कुनै प्रतिक्रिया आएन। छिमेकीहरूले पनि बिहानैदेखि ढोका नखुलेको कुरा बताए। विक्रमलाई केही गडबड भएको आशंका लाग्यो र उनले तुरुन्तै पत्नी रचनालाई खबर गरे।

रचना तत्काल घर पुगिन्। धेरै प्रयासपछि उनीहरूले ढोका फोडेर भित्र पसे। भित्रको दृश्य हृदयविदारक थियो। घरका सामान छरपस्ट पारिएको थियो, लुटपाट भएको स्पष्ट देखिन्थ्यो।

भुइँमा उर्मिला भट्टको निर्जीव शरीर लडिरहेको थियो। उनको हातखुट्टा डोरीले बाँधिएको थियो, मुखमा कपडा कोचेको थियो र घाँटी काटिएको थियो। वरिपरि रगत जमेको थियो। यो दृश्य देख्दा परिवार र छिमेकीहरू स्तब्ध भए।

हत्याको अनुसन्धान र अनसुलझे रहस्य
उर्मिलाको हत्याको खबरले सम्पूर्ण बलिउड र उनका प्रशंसकहरूलाई स्तब्ध बनायो। प्रहरीले तत्काल अनुसन्धान सुरु गर्यो। घटनास्थलको मुचुल्का गर्दा घरका सबै बहुमूल्य गरगहना र सामानहरू हराएको पाइयो।

पोस्टमार्टम रिपोर्टले घटनाको क्रूरता पुष्टि गर्यो। उर्मिलालाई निर्ममतापूर्वक कुटपिट गरिएको थियो, हात र खुट्टामा बाँधेको डोरीको स्पष्ट निशान थियो। उनको घाँटी धारिलो हतियारले काटिएको थियो।

रिपोर्टअनुसार, उनले आफ्नो ज्यान बचाउन धेरै मिनेटसम्म संघर्ष गरेकी थिइन्। उनको मृत्यु २२ फेब्रुअरीको रात भएको अनुमान गरियो। अनुसन्धानको क्रममा बंगलाको पछाडिको ढोका खुला पाइएको थियो, जसले हत्यारालाई भित्र पस्न सजिलो भएको देखाउँथ्यो।

मुम्बई प्रहरीले घटनाको अनुसन्धानका लागि इन्स्पेक्टर सत्यपाल सिंहको नेतृत्वमा विशेष अनुसन्धान टोली गठन गर्यो। अज्ञात व्यक्तिहरू विरुद्ध डकैती र हत्यासम्बन्धी धाराहरूअन्तर्गत मुद्दा दर्ता गरियो। लामो अनुसन्धान भयो, थुप्रै कोणबाट जाँच गरियो, तर प्रहरी कुनै ठोस निष्कर्षमा पुग्न सकेन। महिनौं र वर्षौं बित्दै गए, तर उर्मिला भट्टको हत्याको रहस्य सुल्झन सकेन।

अभिनेत्री तबस्सुमले आफ्नो कार्यक्रममा यस घटनाबारे कुरा गर्दै अनुमान लगाएकी थिइन् कि केही लुटेराहरू घरमा लुटपाट गर्न पसेका थिए। उनीहरूले उर्मिलालाई बाँधेर घर लुटपाट गरे। तर, पक्राउ पर्ने डरले उर्मिलालाई जिउँदै छोड्नुभन्दा घाँटी काटेर हत्या गर्नु उचित ठाने। यद्यपि, यो एउटा सम्भावित सिद्धान्त मात्र थियो, जसको कुनै आधिकारिक पुष्टि भएन।

आज उर्मिला भट्टको हत्या भएको २८ वर्षभन्दा बढी भइसकेको छ, तर उनको हत्यारा को थियो र किन यो क्रूर हत्या भयो, त्यो प्रश्न आज पनि अनसुलझे नै छ।

पर्दामा करोडौं दर्शकलाई ममता र स्नेह बाँडेकी, कला क्षेत्रमा महत्वपूर्ण योगदान दिएकी उर्मिला भट्टको जीवनको अन्त्य यसरी रहस्यमय र दर्दनाक तरिकाले भयो, जुन भारतीय सिनेमा जगतको एउटा दु:खद र बिर्सिन नसकिने पाटो बनेको छ।

उर्मिला भट्टलाई उनको उत्कृष्ट अभिनयका लागि बीएफजेए अवार्डबाट सम्मानित गरिएको छ। उर्मिला भट्टका पति मार्कण्ड भट्टको २०१२ मा निधन भएको थियो।

असार २९, २०८२ आइतबार ०८:२७:५४ मा प्रकाशित

उकेरामा प्रकाशित सामाग्रीबारे प्रतिक्रिया, सल्लाह, सुझाव र कुनै सामाग्री भए [email protected] मा पठाउनु होला।