पाकिस्तानमा संसदीय प्रणाली खारेज गरेर ‘सफ्ट कू’को चर्चा : सेनाप्रमुख राष्ट्रपति र सत्ताधारी दलकै नेता नयाँ प्रधानमन्त्री बन्दै

एजेन्सी : पाकिस्तानको राजनीतिक परिदृश्यमा यतिखेर तीव्र उथलपुथल मच्चिएको छ। राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारीलाई पद त्याग गर्न दबाब दिएको र उनको स्थानमा शक्तिशाली सेना प्रमुख जनरल असिम मुनीरलाई नयाँ राष्ट्रपति बन्ने चर्चाले मुलुकको राजनीति तातेको छ।

यससँगै, पाकिस्तानमा हालको संसदीय प्रणालीलाई विस्थापित गरी राष्ट्रपति प्रणाली लागू गर्ने बृहत् योजनामा काम भइरहेको रिपोर्टहरू सार्वजनिक भएका छन्। यो सम्पूर्ण खेल पाकिस्तानी सेनाको प्रत्यक्ष संलग्नता र सहयोगमा भइरहेको मानिएको ती रिपोर्टहरूमा उल्लेख छ।

सेना प्रमुख मुनीरको महत्वाकांक्षा
पाकिस्तानको शक्ति संरचनामा सेना प्रमुखको पद सधैँ निर्णायक रहँदै आएको छ। वर्तमान सेना प्रमुख जनरल असिम मुनीर पनि त्यसको अपवाद रहन सकेनन्। उनी देशको सबैभन्दा शक्तिशाली पदमा आसीन छन् र सत्तामा आफ्नो पकड अझ बलियो बनाउँदैछन्।

हालै मात्र उनलाई ‘फिल्ड मार्शल’को पदमा पदोन्नति गरिएपछि उनको शक्ति र प्रभाव अझ बढेको छ। फिल्ड मार्शलको पदले उनलाई आजीवन सैन्य विशेषाधिकार, कानुनी उन्मुक्ति र असंवैधानिक हस्तक्षेपबाट सुरक्षा प्रदान गर्ने विश्वास गरिएको छ।

विश्लेषकहरूका अनुसार, जनरल मुनीर केवल एक प्रतीकात्मक राष्ट्रपतिको रूपमा सीमित रहन चाहँदैनन्। उनी पाकिस्तानको सम्पूर्ण राजनीतिक प्रणालीलाई नै नयाँ स्वरूप दिन चाहन्छन्। संसदीय प्रणालीलाई राष्ट्रपति प्रणालीमा रूपान्तरण गर्ने यो प्रयासलाई ‘सफ्ट कू’ को रूपमा हेरिएको छ।

विशेष गरी यो घटनाक्रम जनरल जिया-उल-हकले सन् १९७७ मा गरेको सैन्य कूको वार्षिकोत्सवको सेरोफेरोमा हुनुले यसलाई थप अर्थपूर्ण बनाएको छ।

सेना प्रमुख मुनीरको पाकिस्तानको संसद, न्यायपालिका, र मिडियामाथि बलियो नियन्त्रण रहेको मानिन्छ, जसका कारण उनलाई संविधान संशोधन गरी राष्ट्रपति प्रणाली लागू गर्न खासै ठूलो बाधा नपर्ने आँकलन गरिएको छ।

वाशिंगटन, रियाद र बेइजिङजस्ता महत्त्वपूर्ण स्थानहरूमा उनको उच्चस्तरीय कूटनीतिक भ्रमणले उनलाई पाकिस्तानको ‘स्थिरता राजदूत’को रूपमा स्थापित गर्न मद्दत गरेको छ, जसले उनको विदेश नीतिमा समेत प्रभाव रहेको पुष्टि गर्छ।

प्रधानमन्त्री शाहबाज शरीफ र पीएमएलएनको विरोध
वर्तमान प्रधानमन्त्री शाहबाज शरीफ र उनको पार्टी पाकिस्तान मुस्लिम लिग-नवाज (पीएमएलएन) ले सेना प्रमुख मुनीर र राष्ट्रपति जरदारीबीच बढ्दो समीकरण र प्रस्तावित राजनीतिक परिवर्तनको कडा विरोध गरिरहेका छन्।

पूर्व प्रधानमन्त्री नवाज शरीफको नेतृत्वमा रहेको पीएमएलएनलाई यो सम्भावित परिवर्तनले उनीहरूको राजनीतिक भविष्यमाथि खतरा मडारिएको महसुस भएको छ।

उनीहरूको मुख्य डर राष्ट्रपति प्रणाली लागू भएमा शाहबाज शरीफ प्रधानमन्त्री पदबाट हट्नेछन् मात्र होइन, पाकिस्तानको राजनीतिमा पीएमएलएन र शरीफ परिवारको दशकौं लामो सान्दर्भिकता समाप्त हुनेछ भन्ने छ।

यस सम्भावित खतरालाई रोक्नका लागि पीएमएलएनले पाकिस्तानी सेनाभित्रका विभिन्न गुटहरूसँग सम्पर्क बढाइरहेको अपुष्ट खबरहरू पनि आएका छन्, जसले सेना भित्र पनि यस विषयमा एकमत नरहेको संकेत गर्दछ।

पीपीपीको आन्तरिक समीकरण र बिलावलको महत्वाकांक्षा
अर्को सत्ता साझेदार दल पाकिस्तान पिपुल्स पार्टी (पीपीपी)भित्र पनि आन्तरिक समीकरणहरू खेलिरहेका छन्। राष्ट्रपति आसिफ अली जरदारीको स्वास्थ्य बिग्रँदै गएको र उनले चाँडै राजीनामा दिन सक्ने चर्चा छ।

रिपोर्टका अनुसार, जरदारीले राजीनामाका लागि एउटा शर्त राखेका छन्- यदि उनका छोरा बिलावल भुट्टो जरदारीलाई परिपक्व नेताको रूपमा स्थापित गर्न सक्ने गरी कुनै ठूलो पद (विशेष गरी प्रधानमन्त्री) दिइएमा मात्र उनी पद छोड्न तयार हुनेछन्।

पीपीपीले बिलावलका लागि प्रधानमन्त्री पदको मागलाई तीव्र पारेको छ। पीपीपीको एउटा खेमा बिलावललाई कार्यकारी भूमिकामा ल्याउन चाहन्छ भने, पार्टी भित्रै बिलावलको अनुभव र भूमिकालाई लिएर केही मतभेदहरू रहेको पनि बताइएको छ। जरदारीको यो शर्त र पीपीपीको मागले वर्तमान राजनीतिक अस्थिरतालाई थप जटिल बनाएको छ।

पाकिस्तानको इतिहास र सैन्य हस्तक्षेप
पाकिस्तानको इतिहासमा सैन्य हस्तक्षेप नयाँ होइन। यसअघि पनि तीन जना सेना प्रमुखहरूले सैन्य कू मार्फत सत्ता कब्जा गरी राष्ट्रपतिको पद सम्हालेका थिए।

सन् १९५८ को सैनिक विद्रोह मार्फत सत्तामा आएका थिए अयूब खान। उनी सन् १९५८ देखि १९६९ सम्म राष्ट्रपति रहे। यसबाहेक जिया-उल-हक सन् १९७७ को सैनिक विद्रोह मार्फत सत्तामा आएर १९८८ सम्म राष्ट्रपति रहे।

त्यसैगरी परवेज मुशर्रफ सन् १९९९ को सैनिक विद्रोह मार्फत सत्तामा आए र २००८ सम्म राष्ट्रपतिको रूपमा शासन गरे।

पाकिस्तानको संसदीय इतिहासमा अहिलेसम्म कुनै पनि निर्वाचित प्रधानमन्त्रीले आफ्नो पाँच वर्षको कार्यकाल पूरा गर्न सकेका छैनन्, जुन मुलुकको राजनीतिक अस्थिरता र सैन्य प्रभावको स्पष्ट प्रमाण हो।

तर, यस पटकको सम्भावित परिवर्तन भने प्रत्यक्ष कू भन्दा पनि राजनीतिक र संवैधानिक मार्गबाट गरिने ‘नरम कू’ को प्रयासको रूपमा हेरिएको छ, जसको केन्द्रमा शक्तिशाली सेना प्रमुख जनरल असिम मुनीर रहेका छन्।

पाकिस्तानको वर्तमान राजनीतिक अवस्था अत्यन्तै तरल छ। सेना प्रमुख मुनीरको बढ्दो शक्ति, राष्ट्रपति प्रणाली लागू गर्ने तयारी, र प्रमुख राजनीतिक दलहरू (पीपीपी र पीएमएलएन) बीचको शक्ति संघर्षले मुलुकको भविष्यलाई अनिश्चित बनाएको छ।

असार २५, २०८२ बुधबार १०:१४:४३ मा प्रकाशित

उकेरामा प्रकाशित सामाग्रीबारे प्रतिक्रिया, सल्लाह, सुझाव र कुनै सामाग्री भए [email protected] मा पठाउनु होला।