साततले दरबार पुनःनिर्माण : टेको लगाएर गएको चिनियाँ टोली बल्ल फर्कियो, काम शुरू गर्ने तयारी

नुवाकोट : गोरखा भूकम्पले १० वर्ष अघि नुवाकोटको ऐतिहासिक साततले दरबार र वरपरका धार्मिक तथा पुरातात्विक संरचनामा गम्भीर क्षति पुर्याएको थियो। दश वर्ष बितिसक्दा पनि यी सम्पदाहरूको पुनःनिर्माण अझै पूरा भएको छैन। चिनियाँ पक्षको ढिलाइ र लामो प्रक्रियाले गर्दा पुनःनिर्माणको काम अझै अधुरै छ।

नेपाल सरकारसँगको सम्झौताअनुसार चिनियाँ टोलीले पुनःनिर्माणको जिम्मा पाएको थियो, तर कार्यक्षेत्रमा फर्कन ढिलो गरेपछि १० वर्षपछि मात्रै कामले गति लिएको हो। अब, चिनियाँ टोली काम शुरू गर्न विदुर नगरपालिका-२ मा फर्केर तयारीमा जुटेको छ।

स्मारक संरक्षण तथा दरबार हेरचाह कार्यालयका प्रमुख, सुनील पाण्डेले यस विषयमा भने, ‘साततले दरबारसहित यहाँका धार्मिक, सांस्कृतिक र पुरातात्विक संरचनाको प्राविधिक आवश्यकताअनुसार जीर्णोद्वार, पुनःनिर्माण, प्रवलीकरण र संरक्षणको काम अघि बढाइएको छ।’ उनले थपे, ‘दरबार पुनःनिर्माणमा अहिले भने तीव्र प्रगति भइरहेको छ। गत भदौदेखि चिनियाँ प्राविधिक र कामदारहरूले काम शुरू गरेका छन्।’

चीन सरकारले नुवाकोटको साततले दरबारसहितका आठवटा पुरातात्विक संरचनाहरूको पुनःनिर्माणको जिम्मेवारी लिएको छ। यसका लागि चाइनिज एकेडेमी अफ कल्चरल हेरिटेजलाई खटाइएको छ।

पुनःनिर्माणका लागि २०७६ जेठमा पुरातत्व विभाग र चाइनिज एकेडेमी अफ कल्चरल हेरिटेजबीच भएको सम्झौतामा ४५ महिनाभित्र काम पूरा गर्ने कुरा उल्लेख गरिएको थियो। तर नयाँ सहमतिको आधारमा काम सुरु गरिएको हो, यद्यपि कामको अवधि अझै विस्तार गरिएको छैन।
चिनियाँ पक्षका अनुसार, पहिलो चरणमा साततले दरबार र तुलजा भवानी मन्दिरको पुनःनिर्माण पूरा गर्ने लक्ष्य राखिएको छ। प्राविधिक अध्ययनका अनुसार यी संरचनाहरूलाई जीर्णोद्वार गरेर पुनःनिर्माण गरिनेछ।

त्यस्तै, अन्य संरचनाहरू जस्तै गारदघर, रङ्गमहल, लामपाटी, शीतलपाटी, विष्णु मन्दिर र नारायण मन्दिरको पुनःनिर्माण र संरक्षणका लागि प्राविधिक अध्ययन चलिरहेको छ।

विसं १८०१ असोज १५ मा पृथ्वीनारायण शाहले नुवाकोटमा विजय हासिल गरेर साततले दरबार निर्माण गरेका थिए। यही दरबारलाई काठमाडौँ उपत्यका विजय गर्नु अघि प्रशासनिक केन्द्रका रूपमा प्रयोग गरिएको थियो।

२०७२ को भूकम्पले यो ऐतिहासिक दरबार र अन्य संरचनामा क्षति पुर्यायो। २०७६ सालमा चिनियाँ टोलीले टेको लगाएर फर्किएको थियो।

हाल, दरबार र लिच्छविकालीन तुलजा (तलेजु) भवानी मन्दिरको प्रवलीकरणको काम तीव्र गतिमा अघि बढाइएको छ।

वैशाख १२, २०८२ शुक्रबार १८:५७:१५ मा प्रकाशित

उकेरामा प्रकाशित सामाग्रीबारे प्रतिक्रिया, सल्लाह, सुझाव र कुनै सामाग्री भए [email protected] मा पठाउनु होला।