डा. नरेन्द्रको उपचार अनुभव : एक डोज आयुर्वेदिक औषधिले नर्सको खोकी चामत्कारिक रूपमा ठिक भएपछि...

डा. नरेन्दप्रसाद गिरी आयुर्वेदिक चिकित्सक हुन्। आयुर्वेदिक पद्धति अपनाई व्यक्तिलाई रोगै लाग्न नदिने अनि रोग लागि हालेमा आयुर्वेदिक विधि अपनाई बिरामीको उपचार गर्नु उनको दैनिकी हो। आयुर्वेदिक चिकित्सा पेशाको शिलशिलामा देखे भोगेका विभिन्न किसिमका अनुभव डा. नरेन्द्रले उकेरासँग साटेका छन्।

एक डोज आयुर्वेदिक औषधिले नर्सको खोकी चामत्कारिक रूपमा खोकी ठिक भएपछि...
करिब नौ वर्षअघि त्रिभुवन विश्वविद्यालय, शिक्षण अस्पतालमा काम गर्ने करिब २४ वर्षकी नर्स उपचारका लागि भक्तपुर ‘जिल्ला आयुर्वेद स्वास्थ्य केन्द्र’मा पुगिन्। ती नर्सले टीबीको औषधि सेवन गरिरहेकी थिइन्।

निरन्तर खोकी लाग्ने अनि अलिकति हिँड्ने बित्तिकै श्वास बढेर ‘स्वाँस्वाँ’ हुने समस्याले नर्स शिथिल थिइन्। जति औषधि सेवन गर्दा पनि ठिक नभएपछि ती नर्स खोकीको उपचारका लागि आयुर्वेदिक अस्पताल पुगेकी रहिछन्।

डा. नरेन्द्रले आयुर्वेदिक अस्पतालमा पुगेकी ती नर्सको स्वास्थ्य अवस्था हेरे। स्वास्थ्य जाँच गरे। अनि चिकित्सकको सल्लाह अनुसार नै टीबीको औषधि खान सल्लाह दिए। तर, उनले ती नर्सलाई खोकीको लागि भने आयुर्वेदिक औषधि दिए।

त्यसपछि नर्स फर्किइन् र खोकी ठिक बनाउनका लागि एक मात्रा (डोज) आयुर्वेदिक औषधि सेवन गरिछन्। डा. नरेन्द्रले ती नर्सलाई दिएको त्यो खोकीको औषधिले त चमत्कार जस्तै पो काम गरेछ। एक मात्रा आयुर्वेदिक औषधि सेवन गर्नासाथ ती नर्सलाई खोकी निकै कम भएछ।

मुख्य समस्या नै खोकी बनेको बेलामा एक मात्रा औषधिले नै एकदमै कम भएपछि उनी एक सातापछि फलोअपका लागि डा. नरेन्द्रकहाँ पुगिन् र भनिन्, ‘डाक्टरसाप एक डोज औषधिले नै खोकी ५० प्रतिशत भन्दा धेरै ठिक भयो। यो त चमत्कार नै भयो त।’

एक हप्तामा फलोअपमा पुग्दा ती नर्सको करिब ७५ प्रतिशत खोकी लाग्ने समस्या कम भइसकेको थियो। श्वास बढेर ‘स्वाँस्वाँ’ हुने समस्या पनि धेरै हदसम्म कम भइसकेको थियो। आयुर्वेदिक औषधिले चामत्कारिक रूपमा नै खोकीको समस्या कम भएपछि ती नर्स खुसी नहुने कुरै भएन। उनको श्वासप्रश्वासमा (स्वाँस्वाँ) हुने समस्या पनि केही हदसम्म कम भयो।

ती नर्सले चिकित्सकको सल्लाह अनुसार टीबीको औषधि त निरन्तर सेवन गरिहकै थिइन्। सँगै उनले आयुर्वेदिक औषधि पनि सेवन गरिन्। पछिसम्म पनि ती नर्स डा. नरेन्द्रकहाँ फलोअपका लागि पुगिरहन्थिइन्। टीबीको उपचार अनि खोकी र दमका लागि आयुर्वेदिक औषधि उपचारपछि ती नर्सको खोकी पूरै ठिक भएको र श्वासप्रश्वासमा भएको समस्या धेरै राम्रो भएको डा. नरेन्द्रले सुनाए।

ग्याष्ट्रिकको औषधि खाएकी युवतीको मिर्गौलामा पत्थरी भएको पत्ता लागेपछि...
केही वर्षअघि करिब २५ वर्षीया युवती उपचारका लागि नरदेवी आयुर्वेद चिकित्सालयमा पुगिन्। जतिखेर डा. नरेन्द्र त्यहाँ बीएएमएस सकेर इन्टर्नसिप गरिरहेका थिए। ती युवतीलाई विशेषगरी पेट दुख्ने समस्या थियो। युवतीले ग्याष्ट्रिक होला भन्ठानेर लामो समयदेखि ग्याष्ट्रिकको औषधि सेवन गरिरहेकी थिइन्।

डा. नरेन्द्रले ती युवतीको पेट दुख्नुको कारणबारे थप खोजबिन गर्नुपर्ने महसुस गरे। मिर्गौलामा पत्थरी भएको शंका लागेर अल्ट्रासाउण्ड लगायत थप चेकजाँचका लागि उनले ‘प्रेस्क्रिप्सन’ लेखिदिए। युवतीले जाँच गराउँदा उनको मिर्गौलामा पत्थरी देखियो। त्यसपछि ती युवतीले रिफर भएर अन्य अस्पतालमा आवश्यक औषधि उपचार गरिन्। शल्यक्रिया गरेर पत्थरी फालियो। अनि ती युवतीको पेट दुख्ने समस्या ठिक भयो।

ग्याष्ट्रिकको समस्या भन्ठानेर ग्याष्ट्रिकको औषधि सेवन गर्दै बसेकी उनलाई डा. नरेन्द्रले थप जाँच गर्न सल्लाह दिएकैले समस्या पत्ता लाग्यो र उनले उपचार पाइन्। डा. नरेन्द्रले ती युवतीको उपचार गरेका हैनन्।

थप स्वास्थ्य परीक्षण र उपचारका लागि सल्लाह दिएका मात्रै हुन्। त्यही सल्लाह अनुसार नै समस्या पत्ता लागेर उपचार गरेर उनी ठिक भइन्। त्यसैले ती युवती रोग पत्ता लगाउन सहयोग गरेर ज्यान बचाइदिन मद्दत गर्ने डा. नरेन्द्रलाई धन्यवाद दिन उपचारपछि उनीकहाँ पुगेकी थिइन्।

भक्तपुरमा जन्म, आयुर्वेदिक डाक्टर बन्ने रहर
भक्तपुरको हालको चाँगुनारायण नगरपालिका-७ मा २०४३ मा जन्मिएका नरेन्द्रले भक्तपुरकै व्यासिस्थित वासु माविबाट २०५८ मा एसएलसी गरे। उनले भक्तपुरकै ‘ख्वप हाइयर सेकेन्डरी स्कुल’बाट विज्ञन संकायमा प्लसटु गरे।

अध्ययनमा अब्बल नरेन्द्रलाई आयुर्वेदिक डाक्टर पढ्ने रहर जाग्यो। त्यसैले प्लसटुपछि उनी त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत ‘आयुर्वेद क्याम्पस’मा २०६१ मा आयुर्वेदिक चिकित्सा विषय ‘ब्याचलर्स अफ आयुर्वेद मेडिसिन एण्ड सर्जरी (बीएएमएस)’ अध्ययनका लागि भर्ना भए। नरेन्द्रले २०६७ मा बीएएमएस अध्ययन पूरा गरे। उनले बीएएमएस सरकारी छात्रवृति कोटामा नै अध्ययन गरेका हुन्।

बीएएमएस अध्ययनपछि डा. नरेन्द्र दाङको विजौरीस्थित नेपाल संस्कृत विश्वविद्यालय अन्तर्गत जनता विद्यापीठमा आयुर्वेदतर्फको ‘उत्तरमध्यमा’ पढ्ने विद्यार्थीलाई पढाउन पुगे। त्यहाँ उनले एक वर्ष विद्यार्थी पढाउने काम गरे।

अस्पताल व्यवस्थापनको अध्ययन र सरकारी जागिरमा प्रवेश
डा. नरेन्द्रलाई थप अध्ययन गर्नु त छँदै थियो। तर, उनले थप अध्ययनको विषय भने अलि फरक छाने। डा. नरेन्द्रलाई स्वास्थ्य क्षेत्र र स्वास्थ्य संस्थाको व्यवस्थापनसम्बन्धी विषयमा थप अध्ययन गर्न मन लाग्यो।

त्यसैले उनले पोखरा विश्वविद्यालय अन्तर्गत ललितपुरमा रहेको ‘नेश्नल ओपन कलेज’मा भर्ना भएर स्नातकोत्तर तहको ‘मास्टर्स इन हेल्थ केयर म्यानेज्मेन्ट’ विषय अध्ययन गर्न थाले। दुई वर्षे ‘हेल्थ केयर म्यानेज्मेन्ट’ विषयको अध्ययन सकेर केही समय उनले निजी आयुर्वेदिक संस्थामा काम गरे।

त्यसपछि डा. नरेन्द्र २०६९ मा सरकारी अस्थायी आयुर्वेद चिकित्सक आठौं तहमा जागिरे भएर रामेछापको तत्कालिन ‘जिल्ला आयुर्वेद स्वास्थ्य केन्द्र’मा पुगे। त्यहाँ उनले एक वर्ष काम गरे। रामेछापपछि डा. नरेन्द्र लोकसेवा परीक्षामार्फत २०७० मा आयुर्वेद चिकित्सकका रुपमा आठौं तहको सरकारी स्थायी जागिरमा प्रवेश गरे।

आयुर्वेद चिकित्सकका रूपमा स्थायी सरकारी जागिरे भएपछि डा. नरेन्द्र पोष्टिङ भएर स्याङ्जाकोे ‘जिल्ला आयुर्वेद स्वास्थ्य केन्द्र’मा पुगे। उनले केन्द्रको प्रमुखकै भूमिकामा रहेर २०७२ सम्म करिब दुई वर्ष काम गरे। त्यहाँ उनले स्थानीय लगायतको सहयोगमा अर्को नयाँ आयुर्वेद औषधालय सुरू गर्ने लगायत सकेजति आयुर्वेद क्षेत्रको विकासका लागि पहल गरेको उनको अनुभव छ।

एमडीमा सर्वोत्कृष्ट
स्याङ्जापछि डा. नरेन्द्र सरुवा भएर भक्तपुर ‘जिल्ला आयुर्वेद स्वास्थ्य केन्द्र’मा पुगे। ‘हेल्थ केयर म्यानेज्मेन्ट’ विषयमा समेत स्नातकोत्तर तहको अध्ययन गरेका उनलाई थप अध्ययनको भोक मरेकै थिए। त्यसमाथि पनि उनलाई थप अध्ययन आयुर्वेद विषयमा नै गर्नु थियो।

त्यसैले भक्तपुरमा करिब १५ महिना काम गरेपछि त्रिभुवन विश्वविद्यालय अन्तर्गत कीर्तिपुर आयुर्वेद क्याम्पसमा २०७४ मा आयुर्वेदको स्नातकोत्तर तहको ‘काय चिकित्सा’ विषय अध्ययनका लागि उनी भर्ना भए। उनले स्नातकोत्तर तहको त्यो अध्ययन सरकारी छात्रवृत्ति कोटामा नै गरेका हुन्।

आयुर्वेद क्याम्पसमा स्नातकोत्तर तहको छैटौँ ब्याचको विद्यार्थीका रूपमा अध्ययन गरेका उनी त्यो ब्याचसम्मकै सर्वोत्कृष्ट भएछन्। उनले स्नातकोत्तर तहमा आयुर्वेद विषयको ‘काय चिकित्सा’ विषयको एमडी अध्ययन सके।

आयुर्वेदको चाम
स्नातकोत्तर तहको काय चिकित्सा विषयको अध्ययन भएपछि डा. नरेन्द्र २०७७ मा रामेछापको ‘जिल्ला आयुर्वेद स्वास्थ्य केन्द्र’मा पुगे। त्यहाँ पनि उनले कार्यालय प्रमुखको भूमिकामा नै काम गरे। त्यो बेला कोरोना भाइरस संक्रमणको महामारिको अवस्था थियो। त्यसैले त्यो बेला कोभिड व्यवस्थापनमा उनी पनि खटिए।

कोरोना भाइरस संक्रमणको समयमा आयुर्वेदिक विधि अपनाई व्यक्तिको उपचार गर्ने सवालमा उनी सक्रिय भए। विशेषगरी कोरोना भाइरस संक्रमणको समस्यामा परेका व्यक्तिको शारीरिक तथा मानसिक र आध्यात्मिक सबलताका लागि उनले जिल्लामा ध्यान, योग र प्राणायम जस्ता व्यायाम गराए। कोरोनाको समयमा गाउँगाउँमा पुगेर आयुर्वेदिक औषधि बाँडेको सम्झन्छन्, उनी। रामेछापमा उनले करिब डेढ वर्ष काम गरे।

डा. नरेन्द्र रामेछापपछि सरुवा भएर पुनः भक्तपुर ‘जिल्ला आयुर्वेद स्वास्थ्य केन्द्र’मा आए। त्यसपछि फेरी रामेछाप नै पुगे। अनि रामेछापमा करिब तीन महिना काम गरेपछि डा. नरेन्द्र सरुवा भएर गत मंसिरमा नुवाकोटस्थित ‘आयुर्वेद तथा वैकल्पिक चिकित्सालय’मा पुगे। त्यहाँ उनी कार्यालय प्रमुख कै भूमिकामा छन्।

२५ शय्याको नुवाकोट त्यो ‘चिकित्सालय’मा आयुर्वेदको सेवा विस्तारको काम भइरहेको उनले बताए। गत फागुन चौथो हप्ता उद्घाटन भएको चिकित्सालयमा बिरामीको चाप बढ्न थालेको उनले सुनाए। अहिले दैनिक एक सयभन्दा बढी बिरामी नुवाकोटको आयुर्वेद चिकित्सालयमा उपचारका लागि पुग्ने गरेका छन् भने ७÷८ भर्ना हुने गरेको उनले सुनाए।

पछिल्लो समयमा आयुर्वेद चिकित्सा पद्धतिप्रति आकर्षण बढ्दै गएको डा. नरेन्द्रले अनुभव सुनाए। नुवाकोटको आयुर्वेद चिकित्सालयमा पुग्ने बिरामीको संख्या बढिरहेको उनले बताए। बिरामीको औषधि उपचार अनि अस्पताल व्यवस्थापनमा नै उनको दैनिकी बित्छ।

बचेको समयमा आयुर्वेदिक क्षेत्रसँग सम्बन्धित खोज तथा अनुसन्धान गर्नु उनको रुचिको विषय हो। उनका आयुर्वेदसँग सम्बन्धित विभिन्न अनुसन्धानात्मक आलेख विभिन्न जर्नलमा प्रकाशित छन्।

चैत २३, २०८१ शनिबार १३:३२:३२ मा प्रकाशित

उकेरामा प्रकाशित सामाग्रीबारे प्रतिक्रिया, सल्लाह, सुझाव र कुनै सामाग्री भए [email protected] मा पठाउनु होला।